W tym wpisie chciałabym poświęcić trochę uwagi tematyce związanej z „byciem” lub „niebyciem” podatnikiem VAT czynnym. Chciałabym tym sposobem zarówno na blogu, jak i na moim profilu na FB i LinkedIn, zapoczątkować serię wpisów związanych z istotnym tematem – a mianowicie rejestracją przedsiębiorców w rejestrze podatników VAT czynnych oraz konsekwencjami ich wykreślenia z takiego rejestru, oczywiście nie chodzi mi tu o wykreślenie zrealizowane na wniosek podatnika, ale wykreślenie dokonane przez organ podatkowy z urzędu.
Kwestia jest o tyle istotna, że wystawiając faktury VAT i niebędąc podatnikiem VAT czynnym tworzymy sytuację kłopotliwą (delikatnie mówiąc) zarówno dla nas samych jak i dla naszych kontrahentów. Tymczasem praktyka pokazuje, że coraz bardziej problematyczne staje się wpisanie się przez podatnika do rejestru podatników VAT czynnych, a coraz prostsze staje się jego wykreślenie z tego rejestru przez organ.
Dla wystawcy faktury (podatnika VAT/sprzedawcy) sytuacja, w której wystawiamy faktury niebędąc zarejestrowanym podatnikiem VAT powoduje, że tak czy inaczej mamy obowiązek odprowadzenia podatku należnego wykazanego na tej fakturze. Taką zasadę wprowadza art. 108 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty. Przepis ten stosuje się odpowiednio, w przypadku gdy podatnik wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku wyższą od kwoty podatku należnego. Krótko mówiąc jeżeli już wykażemy na fakturze podatek to bez względu na to czy w istocie mieliśmy go zapłacić czy nie – będziemy zobowiązani do jego zapłaty.
Dla kupującego, czyli odbiorcy faktury sytuacja jest trudna z tego powodu, że uzyskuje on fakturę VAT z wykazanym na niej podatkiem VAT ale nie ma on prawa do odliczenia tego podatku. Ustawa o VAT wskazuje bowiem sytuacje, w których mamy do czynienia z fakturami zakupowymi, które nie dają prawa do odliczenia podatku naliczonego. Do sytuacji tych należą:
- wystawienie faktury przez podmiot nieistniejący,
- udokumentowanie fakturą transakcji, która nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku;
- wystawienie faktury stwierdzającej czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
- wystawienie faktur, które podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
- wystawienie faktur potwierdzających czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności;
I chociaż wymienione wyżej punkty nie wymieniają wprost – brak jest prawa do odliczenia podatku VAT w sytuacji, gdy faktura wystawiona jest przez podatnika wykreślonego z rejestru podatników VAT czynnych, to w większości przypadków prawo do odliczenia VAT jest przez organy podatkowe kwestionowane w oparciu o jeden z wymienionych wyżej punktów.
