Kontrole ZUS
W ostatnim czasie nasilają się u przedsiębiorców kontrole ZUS dotyczące prawidłowego rozliczania umów o dzieło. ZUS niezwykle często kwestionuje zawarte umowy o dzieło i zmienia ich kwalifikację na umowy zlecenie. Przyczyną jest oczywiście fakt, że te ostatnie podlegają obciążeniu składkami na ubezpieczenie społeczne, i/lub zdrowotne. Przyznać trzeba, że konsekwencje takiej decyzji ZUS mogą być niezwykle dotkliwe zarówno na gruncie ubezpieczeń społecznych jak i na gruncie podatku dochodowego. Co ważne konsekwencje te ponosi nie tylko pracodawca (zleceniodawca), ale również pracownik (zleceniobiorca).
Konsekwencje dla pracodawcy (zleceniodawcy)
Zarówno ustalenia po przeprowadzonych przez ZUS kontrolach jak i dalsze postępowania w sprawie płatnika składek może przedstawiać się wg różnych wariantów, jednak w niemal każdym z nich zarówno dla płatnika składek, jak i dla podatnika (czyli pracownika) mogą powstać określone konsekwencje podatkowe. Dla przykładu przedstawić można jeden z wariantów, a mianowice ustalenie przez ZUS, że płatnik składek w rzeczywistości zawarł z pracownikiem umowę zlecenia, a nie umowę o dzieło w sytuacji, w której zleceniobiorca nie posiadał innego tytułu do ubezpieczeń. W takim wypadku płatnik zobowiązany będzie do zapłacenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne od wypłaconego wynagrodzenia. Dodać należy, że kwoty składek będą w takiej sytuacji obejmowały składki płacone przez pracownika oraz składki płacone przez pracodawcę. Przy obliczaniu ich wysokości należy wziąć pod uwagę postanowienia umowy, w szczególności istotne jest czy wynagrodzenie w umowie zostało określone w kwocie netto czy brutto. Kolejną ważną rzeczą będzie okoliczność czy pracownik zwrócił pracodawcy zapłacone składki na ZUS (chodzi tu o tę część składek, do której zapłaty zobowiązany byłby zleceniobiorca). Jeżeli umowa ze zleceniobiorcą opiewa na kwotę brutto, a ZUS naliczy składki od umowy zlecenia to powstanie sytuacja, w której pracodawca wypłacił pracownikowi (zleceniobiorcy) za dużą kwotę wypłaty, od kwoty tej nie zostały bowiem potrącone składki na ubezpieczenie społeczne. W związku z tym możemy mieć do czynienia z dwoma wariantami: w pierwszym – kiedy pracownik nie zwróci pracodawcy zapłaconych składek (pracodawca płaci ZUS za pracownika), pracodawca powinien wystawić pracownikowi PIT potwierdzający uzyskany przez tegoż pracownika przychód; w wariancie drugim – kiedy pracownik zwróci pracodawcy zapłacone składki, pracodawca powinien wystawić pracownikowi PIT potwierdzający wielkość zapłaconych przez tego pracownika składek na ubezpieczenia społeczne, a pracownik będzie miał prawo rozliczyć te składki w swoim zeznaniu podatkowym.
Konsekwencje dla pracownika (zleceniobiorcy)
Zgodnie z art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodami pracownika są otrzymane przez niego lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. W oparciu o ten przepis organy podatkowe przyjmują stanowisko, że jeżeli składki na ubezpieczenia zamiast podatnika zapłaci płatnik (pracodawca) ze swoich środków własnych to po stronie podatnika (zleceniobiorcy) w momencie dokonania tej zapłaty powstaje przychód, który podlega opodatkowaniu w rozliczeniu rocznym pracownika. Wynika to z faktu, że w normalnej sytuacji ciężar zapłaty składki na ZUS ponoszony jest przez samego zleceniobiorcę, a nie przez płatnika. W związku z tym zapłata składek za zleceniobiorcę powoduje, że uzyskuje on w ten sposób dodatkowy przychód od swojego pracodawcy (zleceniodawcy).
Jeżeli natomiast zleceniobiorca zwróciłby pracodawcy zapłacone przez niego składki na ZUS to pracodawca, jako płatnik powinien wystawić na rzecz pracownika informację o zapłaconych przez niego składkach na ubezpieczenie społeczne, które pracownik ma prawo rozliczyć w swoim zeznaniu rocznym (odliczyć od dochodu lub podatku).
